پاسخ به یازده سوال رایج درباره پناهندگی اقلیت های جنسی و جنسیتی

مخاطبان لزبین؛ گی ، بایسکشوال، ترنس و اینترسکس مرکز مشاوره به کرات درباره پناهندگی سوال پرسیده اند. لازم دانستیم به تعدادی از پرتکرارترین این سوالات جواب بدهیم. با تاکید بر اینکه این اطلاعات جنبه عمومی دارند و ما مشاوره تخصصی در زمینه مهاجرت و پناهندگی ارایه نمی دهیم

سوال1: من در ایران شرایط دشواری دارم. آیا میتوانم به خاطر همجنسگرا یا ترنس بودن در کشوری دیگر پناهنده شوم؟

جواب: افرادی که به دلیل گرایش جنسی، هویت جنسیتی، بیان جنسیتی  یا خصوصیات جنسیتی فیزیکی متفاوت شان در کشور خود مورد تبعیض ، آزار یا چالش های حقوقی و اجتماعی قرار میگیرند، حق دارند که درخواست پناهندگی کنند. با این حال، اثبات موارد بالا گاهی ساده نیست. به این دلیل که شما نیاز دارید با ذکر نمونه های واقعی موارد بالا را اثبات کنید.

سوال 2: برای پناهنده شدن چه مسیری را باید طی کنم؟

جواب : دو مسیر عمده برای درخواست پناهندگی وجود دارد. مسیر اول  درخواست پناهندگی در خاک کشور میزبان است. به این ترتیب که به هر طریقی خود را به کشور مقصد برسانید و سپس درخواست پناهندگی دهید. این مسیر، به ویژه اگر با ویزا( توریستی، دانشجویی یا هر نوع ویزای دیگری) وارد کشور میزبان شوید  شاید بتوان گفت کوتاه تر است و دردسرهای کمتری  خواهد داشت(با این حال، شما باید برای گرفتن ویزا تلاش کنید که قبل تر درباره آن به تفصیل سخن گفته ایم) . در این شرایط ، پرونده شما توسط مقامات اداره مهاجرت کشور میزبان بررسی می شود. مصاحبه ای با شما انجام می شود و پس از مدت زمانی که بطور متوسط بین دو تا هجده ماه طول میکشد نتیجه به اطلاع شما خواهد رسید. ممکن است لازم باشد مدتی را در کمپ سپری کنید. این مساله بستگی به کشور میزبان و شرایط و قوانین خاص آن کشور دارد. در صورت رد درخواست تان، شما حق اعتراض دارید. در برخی کشورها، اگر درخواست شما بعد از اعتراض پذیرفته نشود و تحت خطر بودنتان را نتوانید اثبات کنید، باید کشور میزبان را ظرف مدت کوتاهی ترک کنید.

مسیر دوم برای پناهنده شدن، رفتن به یک کشور واسطه (ترانزیت) و درخواست پناهندگی در خاک آن کشور است. کسانی که از طریق ترکیه اقدام به پناهندگی میکنند در واقع این مسیررا طی میکنند. برای این کار لازم است شما خودتان را به خاک کشور واسطه ( مثلا ً ترکیه، ارمنستان ، مالزی یا ...) برسانید و در آنجا درخواست پناهندگی خود را به دفترنمایندگی کمیساریای عالی سازمان ملل در آن کشور یا پلیس مهاجرت آن کشورارایه دهید. در این شرایط شما باید عموما ً خودتان را برای فرایند طولانی تری آماده کنید که ممکن است بین سه تا هشت سال به طول بینجامد( این زمان، متوسط سالهای انتظار پناهجویان ترکیه درسالهای اخیر است). در طی این مدت،  شما دوبار مصاحبه خواهید شد و درصورت قبولی درخواست تان توسط سازمان ملل، باید منتظر بمانید تا  یک کشورمیزبان ( بطور معمول یکی از کشورهای  کانادا، امریکا یا استرالیا و به ندرت کشورهای اروپایی) نیز شما را به عنوان پناهنده بپذیرد. در طول مدتی که شما در کشور واسطه هستید، هیچ گونه کمک مالی دریافت نخواهید کرد و اگرچه روی کاغذ، بعد از دریافت پاسخ مثبت از سازمان ملل ، حق کار وتحصیل دارید اما در واقعیت این موقعیت ها بسیار محدود هستند. کشورهای واسطه مانند ترکیه معمولا ً اقتصاد چندان قدرتمندی ندارند و بازارکارمناسبی برای جمعیت مهاجر و پناهنده، به ویژه درشهرهای کوچکتر فراهم نیست. در کشور واسطه، شما حق تعیین شهر محل زندگی خود را ندارید. رفت و آمد شما توسط پلیس بین شهری کنترل می شود و باید در پروسه انتظار پرونده تان در شهری که برایتان تعیین شده باقی بمانید. در سالهای اخیر، نقش سازمان ملل درفرایند پناهندگی در کشوری مانند ترکیه به یک نقش نظارتی کاهش یافته و اختیارات بیشتری به دولت ترکیه داده شده که متاسفانه دربرخی موارد منجربه نقض حقوق پناهجویان نیز شده است.

سوال 3: من کشور ترکیه را دوست دارم و نمیخواهم به کشور دیگری بروم. آیا میتوانم به خود کشور ترکیه پناهنده شوم؟

جواب: خیر- ترکیه تنها یک کشور واسطه برای انتقال پناهجویان به کشورهایی است که پناهجو می پذیرند. کشور ترکیه توانایی اقتصادی برای پذیرش پناهجو ندارد. ضمن اینکه بیش از نود درصد جمعیت این کشور مسلمان هستند و در زمینه حقوق اقلیت های جنسی ، پیشرو نیست.

سوال 4: آیا میتوانم به سفارت کشوری اروپایی در تهران درخواست پناهندگی دهم؟

جواب- خیر. این گزینه به ندرت و آن هم برای افراد بسیار خاص مانند دیپلمات ها و افراد مهم سیاسی ممکن است فراهم باشد. نه برای افراد عادی.

سوال 5: آیا میتوانم به دفترکمیساریای عالی سازمان ملل در تهران درخواست پناهندگی دهم؟

جواب- خیر. درخواست پناهندگی به معنای ادعای تحت  تبعیض، خطر، تهدید، تعقیب  یا آزاربودن در کشور خودتان است. شما نمیتوانید درحالی که در کشورخودتان هستید چنین ادعایی را مطرح کنید.

سوال 6: آیا درست است که درمصاحبه از من درباره جزییات روابط جنسی یا پوزیشن جنسی ام سوال می شود؟

جواب-خیر. این گونه سوالات ممنوع است و در صورتی که کسی از شما چنین سوالی بپرسد نه تنها مجبور به پاسخ نیستید بلکه این حق را دارید که پاسخ ندهید، مصاحبه را متوقف کنید و از افسر مسوول مصاحبه شکایت کنید و مراتب را به دست اندرکاران مربوطه در کمیساریای عالی سازمان ملل گزارش دهید.

سوال 7: از کجا میتوانند متوجه شوند که من چه گرایش و یا هویتی دارم؟ چه مدارکی برای اثبات باید ارایه بدهم ؟

جواب- لازم است  بتوانید درباره احساسات و تجارب تان، روندی که در زندگی تان طی کرده اید . آنچه در محل کار، تحصیل یا محیط خانواده با آن مواجه شده اید و زندگی را برای شما دشوار کرده است و اینکه همواره ناچار بوده اید بخشی از خودتان را پنهان کنید تا مورد آزار یا تبعیض یا تمسخر قرار نگیرید صحبت کنید. اگر مورد خشونت قرارگرفته اید یا از کار یا تحصیل اخراج شده اید آن را بیان کنید.  معمولا ً افرادی که با شما مصاحبه میکنند در این زمینه آموزش هایی دیده اند. البته این بدان معنا نیست که هیچ خطایی در عملکرد آنان وجود ندارد یا سیستم ها و مقررات این سیستم ها بی نقص است.

سوال 8: آیا این مساله صحت دارد که افراد ترنسی که جراحی کرده اند نمی توانند درخواست پناهندگی کنند؟

جواب- خیر. درست است که در ایران؛ ترنس بودن جرم نیست، با این حال افراد ترنس در معرض خشونت بسیار شدید از سوی خانواده، فامیل و بستگان شان قرار دارند و بسیاری از آنها ممکن است بعد از فرایند جراحی توسط جامعه با طرد و تبعیض گسترده مواجه شوند یا تهدید به قتل شوند. به طورمثال تقرییا ً بعید است که این افراد بتوانند در مشاغل دولتی در ایران، استخدام شوند. اگر فرد بتواند این موضوع را به اثبات برساند که شرایط  زندگی  در اجتماع به دنبال آشکارسازی و جراحی تطبیق جنسیت برایش دشوار شده است، او نیز واجد شرایط دریافت پناهندگی است. به عبارت بهتر، ترنس بودن، فرد را از حق درخواست پناهندگی،  محروم نمی کند.

سوال 9: آیا افراد دوجنسگرا شانس کمتری برای دریافت پناهندگی دارند؟

جواب- پاسخ به این سوال دشوار است. برخی پژوهش ها و گزارش ها حاکی از آن بوده است که دوجنسگرایان برای دریافت پناهندگی، با سختگیری های بیشتری مواجه بوده اند. این محدودیت ها از آنجایی ناشی می شود که اعتقاد بر آن است که آنها میتوانند در ظاهر یک زندگی دگرجنسگرایانه یا به اصطلاح «نرمال» داشته باشند. همچنین این عبارت که « همه انسان ها کمابیش دوجنسگرا هستند» میتواند برای کسانی که به پرونده  پناهجویی دوجنسگرایان رسیدگی میکنند، گمراه کننده باشد. واقعیت این است که برخی از دوجنسگرایان، مایلند با افراد همجنس رابطه داشته باشند و آنچه در کشورهایی مانند ایران مورد مجازات قرارمیگیرد، عمل جنسی بین دو فرد همجنس است، فارغ از اینکه خودشان را با چه برچسبی شناسایی کنند. در سالهای اخیر، حساسیت نسبت به این موضوع افزایش یافته است و تلاش هایی در جهت رفع این باورنادرست درباره پناهجویان دوجنسگرا، درحال انجام است.

سوال 10: آیا اینترسکس ها میتوانند درخواست پناهندگی دهند؟  

جواب- اساسا ً هر تبعیض و آزاری بر پایه جنسیت، که ناقص حقوق اساسی افراد باشد ( حق آموزش، حق کار، حق آزادی ابراز خود و مانند آن) در صورت اثبات شدن می تواند فرد را واجد دریافت پناهندگی کند. حتی فردی که به هیچ گروهی از اقلیت های جنسی تعلق ندارد اما  به دلیل بیان جنسیتی اش ، این تصورقالبی یا شایعه یا گمانه زنی درباره ی او در محیط زندگیش وجود دارد که او همجنسگرا هست و بر اساس چنین گمانه زنی هایی مورد آزار مردم یا تعقیب پلیس یا تبعیض (مثلا در استخدام )قرار میگیرد ( به طور مثال، مردی که صدای زیر و اندام ظریف و به اصطلاح «زنانه » دارد و در جامعه جنسیت زده ای مانند ایران، به دلیل این تفاوت طرد می شود و قانون نیز از او حمایتی نمی کند) میتواند واجد شرایط دریافت پناهندگی باشد. بنابراین به طور کلی، آنچه فرد را واجد شرایط دریافت پناهندگی میکند، نه صرف یک برچسب هویتی خاص ، بلکه تجربه هایی است که فرد به واسطه گرایش جنسی، هویت جنسیتی، بیان جنسیتی یا ویژگی های جنسیتی فیزیکی متفاوتش با آنها دست به گریبان بوده است.

سوال 11:  پناهندگی را  برای کدام دسته از افراد ال جی بی تی توصیه می کنید؟

جواب- داشتن زندگی امن و عاری از تبعیض حق تمامی افراد جامعه ال جی بی تی است . اما پناهندگی، از هر مسیری که آن را طی کنید فرایند دشواری است. باید تحمل و مقاومت بالایی داشته باشید. همه چیز را از نو شروع کنید و برای رسیدن به زندگی امن، سختی هایی را تحمل کنید.  به همین دلیل ، ما آن را به عنوان آخرین گزینه پیشنهاد میکنیم. اگر شرایط آن را دارید که از مسیر دیگری مثلاً  مهاجرت کاری یا تحصیلی یا خانوادگی اقدام کنید، شاید بهتر باشد آن مسیرها را در اولویت قرار دهید. اگر در ایران شغل مناسب؛ خانواده پذیرا و استقلال مالی دارید، اگر میتوانید با شریک مورد علاقه تان زندگی کنید، تحت فشار برای ازدواج نیستید و خانواده تان در امور شخصی شما تجسس نمی کنند، شاید پناهندگی گزینه ایده آل شما نباشد یا  بعدتر نتوانید سختی های پناهندگی را (در قیاس با زندگی راحت تان در ایران) تحمل کنید.

پناهندگی به کسانی توصیه می شود که شرایط زندگی کردن در ایران برای آنها دشوار و نفسگیر شده است. به طور مثال، افرادی که بیان جنسیتی متفاوتی دارند و به همین دلیل از یافتن شغل مناسب محرومند. افرادی که در خانواده مورد پذیرش قرار نگرفته اند و به طور مداوم در معرض خشونت و تبعیضند. افرادی که به دلیل هویت جنسیتی شان؛ بشدت تحت فشار هستند و زندگی درچارچوب دوگانه ی زن-مرد برای آنها غیرقابل تحمل شده است اما نمیتوانند پوشش و ابراز جنسیتی موردعلاقه شان را در جامعه داشته باشند. افرادی که از سوی خانواده و اقوام به خشونت تهدید شده اند یا در خطر ازدواج اجباری قرار دارند. افرادی که ترس از بازداشت و تعقیب توسط مقامات قضایی را دارند یا افرادی که میترسند یا اطمینان دارند که به دلیل فاش شدن گرایش یا هویت شان مورد طرد و خشونت قرار خواهند گرفت.  

نکته مهم دیگری که باید به خاطر بسپارید این است که اخذ پناهندگی، پایان این مسیر دشوارنیست. در کشور میزبان، درست است که شما احتمالا ً دیگر به دلیل تعلق داشتن به جامعه اقلیت های جنسی، مورد تبعیض قرار نخواهید گرفت ( یا اگر هم با تبعیض روبرو شوید تحت حمایت قانون هستید)، اما نباید پنداشت که زندگی بعد از اخذ پناهندگی، بهشت موعود است. در کشور جدید، شما با دغدغه ها و مشکلات تازه ای روبرو خواهید شد. چالش هایی مانند زبان و فرهنگ جدید، احساس تنهایی و انزوای اجتماعی، دوری از دوستان و خانواده تان در ایران، دشواری در یافتن شریک عاطفی و این واقعیت که شما برای مردم آن کشور، یک فرد «خارجی» هستید و باید خیلی از امتیاراتی را که در کشور خودتان به طور پیشفرض داشته اید، به فراموشی بسپارید یا برای به دست آوردن شان در جامعه میزبان، بیشتر از افراد بومی تلاش کنید.